Αρθρωτικές και Φωνολογικές Διαταραχές

Αρθρωτικές Διαταραχές

Με τον όρο αυτό, αναφερόμαστε στις δυσκολίες του παιδιού να παράγει σωστά τους ήχους(φωνήματα) της ομιλίας.

Το παιδί γνωρίζει το φώνημα που πρέπει να παράγει, αλλά δεν τα καταφέρνει λόγω της μη σωστής χρήσης ή τοποθέτησης των αρθρωτών (χείλη, δόντια, γλώσσα, φατνία, ουρανίσκος, υπερώα, σταφυλή, φάρυγγας, λάρυγγας). Αρθρωτικές διαταραχές, μπορεί επίσης να οφείλονται στη δομή των αρθρωτών, όπως είναι οι υπερπλασίες της γλώσσας, η έλλειψη ή κακή σύγκληση των δοντιών, κοντός χαλινός της γλώσσας, υπερωοσχιστίες, χειλεοσχιστίες κ.α. Μπορεί επίσης να οφείλονται σε μειωμένο έλεγχο ή αδυναμία των μυών και νεύρων που εμπλέκονται στην άρθρωση, όπως για παράδειγμα είναι: αδυναμία ελέγχου της γλώσσας, μειωμένος μυϊκός τόνος των χειλιών και της γλώσσας, μειωμένη διάρκεια ή ένταση εκπνοής, παράλυση του προσωπικού νεύρου κ.α.

Συμπτώματα

· Αντικαταστάσεις φωνημάτων με άλλα φωνήματα (δόντι –> βόντι)

· Παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών (κότα –> κόα, καραμέλα –> καμέλα)

· Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων (τραπέζι –> ταπέζι)

· Αλλοιώσεις φωνημάτων (αντί για ρ το παιδί παράγει έναν ήχο που ακούγεται σαν γι)

Φωνολογικές Διαταραχές

Στις φωνολογικές διαταραχές εντοπίζονται δυσκολίες στην αντίληψη και επεξεργασία των φωνημάτων. Ενώ το παιδί είναι σε θέση να παράγει σωστά έναν ήχο μεμονωμένα, αδυνατεί να τον χρησιμοποιήσει σωστά στην ομιλία του. Για παράδειγμα, μπορεί να παράγει το φώνημα θ, αλλά σε κάποιες λέξεις χρησιμοποιεί το φ (θέλω –> φέλω) και σε άλλες χρησιμοποιεί το θ σωστά (θάλασσα). Είναι μία κατηγορία διαταραχών κατά την οποία εμφανίζεται ένα φωνολογικό σύστημα το οποίο δεν συμβαδίζει με τη χρονολογική ηλικία του παιδιού.

Στις φωνολογικές διαταραχές δεν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή νευρολογικό πρόβλημα και οι κινήσεις των αρθρωτών (στοματοπροσωπικές δεξιότητες) εκτελούνται φυσιολογικά. Οι φωνολογικές διαταραχές, μπορεί να οφείλονται σε μερική απώλεια ακωής ή σε δυσκολία ακουστικής αντίληψης, διάκρισης και επεξεργασίας των ήχων. Ακόμη, σημαντικό ρόλο παίζει η κληρονομικότητα και τα ελλιπή ερεθίσματα που δέχεται το παιδί από το περιβάλλον του.

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι τα παιδιά με φωνολογικές διαταραχές συχνά εμφανίζουν μαθησιακές δυσκολίες, λόγω της αδυναμίας τους να αντιληφθούν και να επεξεργαστούν σωστά τα φωνήματα. Είναι συχνό φαινόμενο, οι δυσκολίες του προφορικού λόγου να επηρεάζουν το γραπτό λόγο, καθώς ένα παιδί γράφει όπως μιλάει. Συνεπώς, όλες οι δυσκολίες πρέπει να αντιμετωπιστούν πριν το παιδί πάει στην Α΄Δημοτικού.

Συμπτώματα

· Αντικαταστάσεις φωνημάτων (δόντι –> βόντι)

· Πτώση συλλαβών (ντουλάπα –> λάπα)

· Αναδιπλασιασμός συλλαβών (κουτί –> τιτί)

· Πραλείψεις φωνημάτων (καρότο –> καότο)

· Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων (τραπέζι –> ταπέζι)

· Μετάθεση φωνημάτων (βιβλίο –> βλιβίο)

Αξιολόγηση και Αποκατάσταση

Υπεύθυνος για την αξιολόγηση και τη δημιουργία προγράμματος παρέμβασης και αποκατάστασης των αρθρωτικών και φωνολογικών διαταραχών είναι ο λογοθεραπευτής. Αρχικά, θα εξετάσει τις στοματοπροσωπικές λειτουργίες του παιδιού. Τη δομή, τη λειτουργικότητα και την αισθητικότητα δηλαδή των αρθρωτών της ομιλίας. Στη συνέχεια, με τη χρήση ειδικών δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης και με τη λήψη δείγματος ομιλίας, θα εντοπίσει τις δυσκολίες. Αφού συλλέξει όλα τα απαραίτητα δεδομένα και γίνει σωστά η διαφοροδιάγνωση (στο αν πρόκειται για αρθρωτική, φωνολογική διαταραχή ή συνδυασμό των δύο), θα προχωρήσει στον σχεδιαμό του πλάνου αποκατάστασης και στους στόχους που πρέπει να τεθούν.

Στην αρθρωτική διαταραχή, πρώτο βήμα είναι το παιδί να διδαχθεί πως να παράγει σωστά το φώνημα – στόχο σε μορφή μεμονωμένου ήχου και στη συνέχεια σε επίπεδο συλλαβής, λέξης και φράσης/πρότασης, για να φτάσουμε στο τελευταίο επίπεδο, αυτό της αυθόρμητης ομιλίας. Σε αυτό το στάδιο, το παιδί θα πρέπει να έχει γενικεύσει – αυτοματοποιήσει το φώνημα στην αυθόρμητη ομιλία.

Στη φωνολογική διαταραχή, στόχος του λογοθεραπευτή είναι η ενίσχυση της ακουστικής αντίληψης και επεξεργασίας του παιδιού. Το παιδί θα πρέπει να είναι σε θέση να διακρίνει και να ξεχωρίσει τις ακουστικές διαφορές των φωνημάτων για τη σωστή χρήση τους στην αυθόρμητη ομιλία. Σκοπός είναι επίσης να περιοριστούν οι διαδικασίες απλοποίησης, με αποτέλεσμα η ομιλία του παιδιού να είναι καταληπτή και να προσεγγίσει αυτή της χρονολογικής του ηλικίας.

Γιαννόπουλος Μάριος Χρύσανθος

Λογοπαθολόγος – Λογοθεραπευτής